Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü’nün 11.10.2022 tarihli ve 179367 sayılı yazısı dayanak yapılmak suretiyle Belediye Başkanlıklarına gönderilen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü’nün 4767518 sayılı ve 13.10.2022 tarihli yazısı ile; ‘‘Kamu kesiminde uygulanmak üzere 6356 sayılı kanunun EK 2’nci Maddesi uyarınca yürürlüğü 2021-2022 dönemi olan kamu kesimi toplu iş sözleşmeleri için bağlayıcı nitelikteki 2021 yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’nün 11/08/2021 tarihinde imzalandığı, … , Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı internet sitesinde yer alan 5/10/2022 tarihli basın açıklamasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat BİLGİN ile Türk-İş Genel Başkanı Ergün ATALAY ve HAK-İŞ Genel Başkanı Mahmut ARSLAN arasında Kamu Toplu Sözleşmesi Ek Protokolü imzalanarak kamu kurumlarında çalışan işçilerin yemek ücretinin günlük 17,00 TL’den net 55,00 TL’ye çıkartıldığı ve söz konusu değişikliğin belediyeler için de bağlayıcı olduğu’’ belirtilmiştir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yazısında değinilen Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’nün dayanağı 6356 sayılı yasanın EK 2. Maddesi olarak gösterilmişse de; gerek 11/08/2021 tarihli çerçeve anlaşma protokolü gerekse Bakanlık internet sitesinde duyurulan bila tarihli ek protokolün Sendikamız üyesi işverenler açısından, aşağıda belirtilen sebeplerle bağlayıcılığının bulunmadığı değerlendirilmiştir. Şöyle ki;

1.- 6356 sayılı yasanın EK 2. Maddesinde; Hükümet, kamu işveren sendikaları ile işçi sendikaları konfederasyonları arasında; ‘kamu toplu iş sözleşmeleri çerçeve anlaşma protokolü’ imzalanabileceği ve bu protokol hükümlerinin, geçerlilik süresi içinde bu madde kapsamındaki idareler ile taraf konfederasyona üye olan sendikalar için bağlayıcı olacağı belirtilmiştir. Ancak, yasada açıkça bu protokolün kamu işveren sendikaları ile imzalanacağı belirtilmesine rağmen bahse konu 2021 yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’nde Sosyal Demokrat Kamu İşverenleri Sendikası taraf olmadığı gibi, söz konusu protokolün görüşmelerine dahi çağrılmamıştır. Anılan protokolde işveren sendikası olarak yalnızca Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası’nın (TÜHİS) taraf olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, bu protokol imzalanırken Hükumet’in belediyeleri ve belediye şirketlerini kamu işvereni saymadığı ve buralarda yürürlükte olan toplu iş sözleşmelerini de kamu toplu iş sözleşmesi olarak değerlendirmediği, yalnızca merkezi yönetime bağlı idarelerde geçerli olan toplu iş sözleşmelerini kamu toplu iş sözleşmesi olarak addederek bu sözleşmelerin tarafı olan TÜHİS ile çerçeve anlaşma protokolü bağıtladığı anlaşılmaktadır.

Hal böyle iken Anayasanın 2. Maddesinde düzenlenen ‘Hukuk Devleti’ ilkesi ve 53. Maddesinde düzenlenen ‘toplu sözleşme özerkliği’ ilkesi bakımından; müzakerelerine çağırılmadığı, altında imzası bulunmayan ve sonuçlarından da haberdar edilmeyen yani taraf olmadığı bir çerçeve anlaşma protokolünün Sosyal Demokrat Kamu İşverenleri Sendikası ve sendikamız üyesi işverenlerimiz açısından bağlayıcı olduğunun kabulüne hukuken olanak bulunmamaktadır. Aynı durum TÜHİS dışındaki diğer kamu işveren sendikaları ile bu sendikaların üyeleri için de geçerli olup anılan protokol yalnızca protokolde imzası bulunan TÜHİS’i ve TÜHİS üyelerini bağlamaktadır.

2.- Öte yandan, yasada açıkça kamu toplu iş sözleşmeleri çerçeve anlaşma protokolünün hükumet, kamu işveren sendikaları ile işçi sendikaları konfederasyonları arasında yapılacağı belirtilmesine rağmen, Bakanlık internet sitesindeki ve üye işverenlerimize gönderilen yazılardaki açıklamalarda yalnızca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Türk İş Genel Başkanı ve Hak İş Genel Başkanı arasında imzalandığı ve TÜHİS’in dahi temsil edilmediği anlaşılan bir ek protokolün, hukuken ek protokol niteliği de taşımadığı ve geçerliliği bulunmadığı kabul edilmelidir.

3.- Yukarıda 1 ve 2 numaralı maddelerde belirtilen sebeplerle, ‘2021 Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’ ve bu protokole ek olarak yapılan ‘Ek Protokol’ün, yasada öngörülen taraf teşkili sağlanmadan yapılmış olması sebebiyle hukuken hükümsüzlüğü ve sözleşmeye taraf olmadığından SODEMSEN üyesi işverenler açısından bağlayıcı olmadığının tespiti istemi ile gerekli yasal süreçler de takip edilecektir.

4.- İkinci olarak; söz konusu 2021 Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü incelendiğinde, Sendikamızın taraf olduğu toplu iş sözleşmeleri dikkate alındığında, sözleşme içeriğindeki tüm kalemler bakımından bu protokolde belirlenenlerden daha yüksek sosyal ve ekonomik haklar yer almakla birlikte bu protokolün Sendikamızca bağıtlanan pek çok toplu iş sözleşmesinin sistematiğinden farklı bir sistem üzerine kurulu olduğu, bu protokolde yer alan bazı kalemlerin taraf olduğumuz toplu iş sözleşmelerinde yer almadığı, taraf olduğumuz toplu iş sözleşmelerinde yer alan bazı kalemlerin ise bu çerçeve anlaşma protokolünde yer almadığı görülmektedir. Bu nedenle, salt yemek ücretinde değişiklik yapılması halinde Belediyelerimizin mali disiplin ve bütçeleri bakımından öngörülmez sonuçlara yol açabileceği bir yana, ayrıca başka sosyal ve mali haklar bakımından da içinden çıkılmaz bir karmaşanın doğması kaçınılmazdır. Bu nedenle de, söz konusu çerçeve anlaşma protokolü ve ek protokolün uygulanma kabiliyeti bulunmamaktadır.

5.- Kaldı ki, bugüne kadar Sendikamızın taraf olduğu toplu iş sözleşmelerinden ekonomik ve sosyal haklara ilişkin hükümleri Yüksek Hakem Kurulu nezdinde sonuçlandırılanlar incelendiğinde, Yüksek Hakem Kurulu’nun da söz konusu 2021 Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’nü Belediyeler ve Belediye şirketleri bakımından dikkate almadığı görülmektedir. Örneğin, bu çerçeve anlaşma protokolünde ‘Birleştirilmiş Sosyal Yardım’ maddesi yer almasına rağmen Yüksek Hakem Kurulu toplu sözleşmelerde böyle bir kalem açmamaktadır. Yine Yüksek Hakem Kurulu, önüne giden uyuşmazlıklarda ikramiye sayısı bakımından bu çerçeve anlaşma protokolünü dikkate almamaktadır. Keza, yemek yardımı bakımından da bugüne kadar Yüksek Hakem Kurulu’nca belirlenen yemek yardımı tutarları, kamu çerçeve anlaşma protokolünde belirlenenden farklıdır. Nihayetinde, ücret zammı oranları bakımından bu çerçeve anlaşma protokolünden farklı bir sistem ve oran benimsemektedir.

Yani 6356 sayılı yasa uyarınca üye Belediyelerimiz ve Belediye şirketlerimizin taraf olduğu toplu iş sözleşmelerini bağıtlama noktasında nihai ve kesin yetkiye sahip olan Yüksek Hakem Kurulu’nca da, üye işverenlerimiz ‘2021 Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’ kapsamında değerlendirilmemektedir. Yüksek Hakem Kurulu’nda 11/08/2022 tarihli Genelgede imzası bulunan Çalışma Genel Müdürü ve 2021 Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolünde imzası bulunan TÜHİS temsilcisi de yer almakta olup Yüksek Hakem Kurulu’nda bu protokolün Belediye ve Belediye şirketlerini kapsamadığının kabul edildiği ve anılan protokol hilafına sözleşmelere imza atıldığı dikkate alındığında, Çalışma Genel Müdürlüğü 11/08/2022 tarihli ve 179367 Sayılı yazısında, kamu çerçeve anlaşma protokolü ve ek protokolün belediyeler açısından bağlayıcı olduğuna dair ifadenin, sehven yazılmış olabileceği değerlendirilmiştir.

Sonuç olarak;

Yukarıda izah edilen sebeplerle, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü’nün 11.10.2022 tarihli ve 179367 sayılı yazısı ile bu yazı dayanak yapılmak suretiyle Belediye Başkanlıklarına gönderilen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü’nün 4767518 sayılı ve 13.10.2022 tarihli yazısına konu ‘2021 Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’ ve bu protokole ek yapıldığı Bakanlık internet sayfasında duyuru ile belirtilen ‘Ek Protokol’ün Anayasa, 6356 sayılı yasa ve evrensel hukuk kaideleri çerçevesinde hükümsüz olduğunu ve en azından bu protokol ve ek protokole taraf olmayan Sosyal Demokrat Kamu İşverenleri Sendikası ile Sendikamız üyesi işverenler açısından herhangi bir bağlayıcılığının bulunduğundan söz edilemeyeceğini, durum ve koşullar gerektirdiğinde ve taraflarla mutabakat sağlandığında Sendikamız ile yetkili işçi sendikaları arasında ek protokoller yapılmasının ise her zaman mümkün olduğunu bilgilerinize sunarız.

Saygılarımızla.

 

Av. Hüseyin Can GÜNER                                            Cahit KORKMAZ

Hukuk Müşaviri                                                         Genel Sekreter